ဒီအပင်လေးတွေစိုက်ကြည့်နော်

Best easy way to grow banana plant

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။

စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေ၊ ဂလက်ဆီတွေ၊ ဂြိုဟ်တွေနဲ့သာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ အလွယ်မှတ်ကြပါလိမ့်မယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ဂြိုဟ်တွေ၊ နေတွေ၊ ကြယ်စင်တွေနဲ့ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ စကြာဝဠာကြီးထဲမှာ ပေါင်းစပ်တည်ရှိနေမှုဟာ စကြာဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့ ၅% သာ ရှိပါတယ်။
ကျန်တဲ့ ၉၅% ဟာ မှောင်မိုက်ဒြပ်ထု (Dark Matter) နဲ့ မှောင်မိုက်စွမ်းအင် (Dark Energy) တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
Dark Matter ဆိုတာဘာလဲ?
၁၉၇၀ ခုနှစ် မတိုင်ခင်က Dark Matter တွေ တည်ရှိနေကြောင်းကို ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ Vera C. Rubin ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီး သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်မှာတော့ ထူးခြားတဲ့ အမြင်ရှိနေပါတယ်။
သူမဟာ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို လေ့လာနေရင်း ထူးဆန်းတာတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်။ ကြယ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာဖို့အတွက် Doppler effect (ဒေါပလာ အကျိုးသက်ရောက်မှု) ကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ကြယ်တွေကနေ လာတဲ့ အလင်းရဲ့ အရောင်ပြောင်းလဲမှု (အလင်းလှိုင်းနှုန်း) ကို တိုင်းတာခြင်းအားဖြင့် ကြယ်တွေ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လည်ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂလက်ဆီတွေရဲ့ အစွန်ဘက်မှာရှိတဲ့ ကြယ်တွေဟာ ဗဟိုနားက ကြယ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ပိုပြီး မြန်မြန် လည်ပတ်နေတာကို သူမ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။
ဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဂလက်ဆီတွေမှာ မြင်နေရတဲ့ ဒြပ်ထုထက် ပိုများတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်ခုခု လိုအပ်နေတာကို သူမ တွက်ချက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီတွက်ချက်မှုတွေကပဲ မြင်မရတဲ့၊ အလင်းနဲ့ ထိတွေ့မှုမပြုတဲ့ ဒြပ်ထုတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Dark Matter တည်ရှိမှုကို ပထမဆုံး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက Fritz Zwicky ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ရဲ့ ကနဦး မှန်းဆချက်တွေကိုပါ ထပ်လောင်းအတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး Dark Matter ဆိုတဲ့ အယူအဆကို သိပ္ပံပညာလောကမှာ အာရုံစိုက်လာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
(observation evidence ကို Vera C Rubin က တွေ့ခဲ့တာမှန်ပေမယ့် Dark matter ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း နဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်နေတာရယ် သူ့အရှေ့မှာ Fritz zwicky. က စတင် pioneer အဖြစ်ရှိခဲ့တာကြောင့် နိုဗယ်ဆုကို Fritz zwicky က ရရှိသွားပါတယ် )
အခုအချိန်ထိတော့ Dark Matter ကို တိုက်ရိုက်တွေ့ရှိတာမျိုး မရှိသေးပေမဲ့၊ စကြာဝဠာထဲက ဂလက်ဆီတွေရဲ့ ရွေ့လျားပုံ၊ ဂလက်ဆီအစုအဝေးတွေရဲ့ သိပ်သည်းဆ၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ကြီးထွားလာပုံ စတာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် Dark Matter တည်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ Dark Matter ဟာ သာမန်ဒြပ်ထုလို အချင်းချင်း ဆွဲငင်အားရှိပေမဲ့ အလင်းနဲ့တခြား စွမ်းအင်တွေနဲ့တော့ အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှု မရှိတာကြောင့် ကျွန်တော်တို့ မြင်လည်းမမြင်ရ၊ ထိလည်းမထိနိုင်တဲ့ ထူးခြားဆန်းကြယ် ဒြပ်ထု တစ်ခုဖြစ်နေဆဲပါ။