Part-1
" ရခိုင်နယ်နိမိတ် တစ်ရွေ့ရွေ့ ဆုံးရှုံးလာခြင်း "

ရှေးအခါက ရခိုင်ပြည်သည် ဘုရင်များ အုပ်ချုပ်ခဲ့သော တိုင်းနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်လေသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ကပိလဝတ်ပြည့်ရှင် ဘုရင်၏သားတော် မာရယုမင်းကတသီးတခြား ရှိနေသော ရခိုင်ပြည်ကို စတင် ထူထောင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ရှေးဦးကာလ သမိုင်းမတင်မီ ရခိုင်ပြည်မြေပုံ၌ ဒွါရာဝတီ၊ ဝေသာလီ မြို့တော်များက ဖြစ်ထွန်းလျှက် ရှိနေခဲ့ကြသော်လည်း မာရယုမင်း နန်းတက်သော BC (၃၃၂၅) ကိုမှ ရခိုင်သမိုင်း အစဟု ဖော်ပြကြသည်။
မာရယုမင်း တည်ထောင်ခဲ့သော မင်းဆက်သည် သရီချောင်းဖျားကို အခြေခံလျှက် မြို့တော်တည်ဆောက်ကာ နှစ်ပေါင်း တစ်ထောင့်ရှစ်ရာကျော်တိုင်းပြည်နိုင်ငံကို အုပ် ချုပ်ခဲ့သည်။ ထိုမှ ကံရာဇာကြီးမင်းဆက်၊ ယင်းမှ စန္ဒသူ ရိယမင်းဆက် စသည်ဖြင့် ဓညဝတီခေတ်ကြီး တစ်ခုလုံးသည် နှစ်ပေါင်း (၃၄၀၀) ကျော်အကြာ တည်တံ့ခဲ့သည်။ ဓညဝတီခေတ်ကုန်လျှင် ဝေသာလီခေတ်သို့ ရောက်လာသည်။ဝေသာလီခေတ်ပြီးမှလေးမြို့ခေတ်သို့ဆက်သည်
လေးမြို့ခေတ်နောက် ၌ မြောက်ဦးခေတ် ဆက်ခံသည်။ ဘုရင်အပါး(၂၀၀) ကျော်တို့သည် စဉ်ဆက်မပြတ်သော နှစ်ပေါင်း(၅၀၀၀) ကျော်ကာလကိုစိုးမိုးအုပ်ချုပ်ထားနိုင် ခဲ့ကြသည်။
ဤတွင် ရခိုင်လူမျိုး ရခိုင်ပြည် မြေပထဝီ အနေအထား နယ်နိမိတ်သည် ယခုအခါကထက် ရှေးယခင်က များစွာကျယ်ပြန့်လေသည်။ ဝါးကျောင်းဆရာလူထွက် ပဏ္ဍိတ် ၏ " ရှည်မြင့်မူလ၊ ပထမက၊ ရဌသမိုင်း၊ ဤသည်တိုင်း ကား၊ ကျယ်ဝိုင်းနယ်ဆက် " ဟု ဥတေနလင်္ကါ ဖော်ပြချက်အရ ရှေးက ရခိုင်ပြည်၏ နယ်နိမိတ်အပိုင်းအခြားသည် အနောက်ဖက်ကို ဒါဂါမြစ်တစ်လျှောက် အရှေ့ဖက်ကို ဧရာဝတီမြစ်တကျ ငဝန်ထိပ်မြောင်၊ တောင်ဖက်ကို ပုသိမ်မော်တင်စွန်းအငူ၊ မြောက်ဖက်ကို အာသံ ချင်း တွင်းအထိ ကျယ်ပြန့်လေသည်။
တစ်ခါ လေးမြို့ဘုရင် မင်းထီးလက်ထက် ရခိုင်ပြည်၏ အနောက်ဖက် နယ်နိမိတ်ကို ထင်ရှားစေရန် (ရခိုင်သာစွလေ လင်္ကါ၌) ရေးဖွဲ့ထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ထိုမင်းလက်ထက် ရာဇသင်္ကြန်အမတ်ကြီးသည် အနောက်ဘက်သို့ စစ်ချီရာတွင် ဗြဟ္မပုတ္တရမြစ်အထိ ကျယ်ပြန့်စွာ ရှိနေခဲ့သည်။
အထူးသဖြင့် ရခိုင်တို့၏ အနောက်ဖက် နယ်နိမိတ်သည် အုပ်ချုပ်ရေး၌ လွန်စွာ အရေးပါရှိခဲ့သည်။ ထိုဒေသ၌ ဘင်္ဂါ (၁၂) မြို့ သတ်မှတ်လျှက် ဘုရင်ခံတစ်ပါး ခန့်အပ် ထားကာ အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုဘင်္ဂါ (၁၂) မြို့သည် ရခိုင်ပြည် အုပ်ချုပ်မှု တိုင်းကြီး (၁၂) တိုင်းထဲတွင် နာဂသျှတ္တတိုင်း၊ မဟိံသကတိုင်း၊ ဖလံတိုင်း၊ ဘိုမင်းတိုင်း စ သည်တို့သည် ထိုအရပ် ဒေသဝင်များ ဖြစ်ကြပေသည်။
လေးမြို့ခေတ်နောက်ဆုံးမင်းဖြစ်သော မင်းစောမွန်သည် လောင်းကြက်မြို့၌ နန်းစိုက်နေခဲ့သည်။ ထိုစဉ် မင်းကျင့်တရား ကင်းမဲ့၍ လောင်းကြက်ထီးနန်းသည် ယိမ်းယိုင်ခဲ့ရသည်။ ဘင်္ဂါ (၁၂) ရပ် အုပ်ချုပ်ရေး ယန္တရားသည် ရပ်တန့်ခဲ့ရသည်။
ဤသို့ဖြင့် ဘင်္ဂါ (၁၂) မြို့ အနောက်ဘက်ဒေသ အခွင့်အာဏာသည်။ မင်းစောမွန် ပြန်လည်နန်းရပြီး မြောက်ဦးရွှေမြို့သို့ ရွှေ့ပြောင်း တည်ထောင်ချိန်ထိ ကျဆင်းနေခဲ့သည်။ ထိုသို့ကျဆင်းနေခြင်းကိုပြန်လည်ရရှိရေးအတွက် ကြိုးပမ်းရာ၌ ဘစောဖြူမင်းသည် ခရစ်နှစ် (၁၄၅၉) ခုနှစ်တွင် စစ်တကောင်းမြို့ကိုပြန်လည်တိုက်ခိုက် သိမ်းယူ နိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ပထမ မြောက်ဦးခေတ်တစ် လျှောက်၌ ဘင်္ဂါ (၁၂) မြို့ကို အာဏာစိုးမိုးခြင်းမရှိပဲ နယ်နိမိတ်အားဖြင့် ဆုံးရှုံးလျှက် ရှိနေခဲ့သည်။
ထိုနောက်မှ မင်းဗာဘုရင်က ဒုတိယ မြောက်ဦးမင်းဆက်ကို တည်ထောင်၍ နန်းစံနေချိန် ခရစ် (၁၅၃၂) ခုနှစ်တွင် ဘင်္ဂါ (၁၂) မြို့ နယ်မြေအားလုံးကို တိုက်ခိုက် သိမ်းယူလိုက်သည့် အချိန်မှစ၍ ရခိုင်ပြည်၏ နယ်နိမိတ်သည် ရှေးယခင်အတိုင်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။
သို့သော် နှစ်ပေါင်း (၁၃၄) နှစ် ကြာညောင်း၍ တတိယ မြောက်ဦးခေတ် (၃) ဆက်မြောက် စန္ဒသုဓမ္မရာဇာမင်း လက်ထက်၌ မဂိုနှင့်ရခိုင် စစ်ပွဲကြီး ဖြစ်ပွားခဲ့ရာ ဘင်္ဂါ (၁၂) မြို့သည် ခရစ်နှစ် (၁၆၆၆) ခုနှစ်တွင် နယ်နိမိတ် ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်မှာ ယနေ့အထိ ဖြစ်နေခဲ့သည်။ ယင်း၏ နယ်မြေဒေသသည် ယခုအခါ၌ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှနိုင်ငံက သိမ်းယူထားလျှက် ရှိနေသည်။
တတိယ မြောက်ဦးခေတ်ဘုရင်များ ဆက်လက်နန်းစံ၍ ခရစ်နှစ်(၁၇၈၄)သို့ ရောက်ရှိသည့်အခါ ရခိုင်မင်း ခေါင်း ဆောင်အချင်းချင်း သွေးကွဲအာဏာလုမှုကြောင့် မြောက်ဦးထီးနန်းသည် အမရပူရဘုရင် ဗဒုံမင်းထံ အသိမ်းခံခဲ့ရသည်။
ထိုစဉ်မှစ၍ နှစ်ပေါင်း (၄၀)တိုင်တိုင် မြန်မာမင်းက ရခိုင် ပြည်ကို သိမ်းယူအုပ်ချုပ်သည်။ ရခိုင်ပြည်၌ မြန်မာအုပ် ချုပ်မှုကို မခံလိုကြသော စစ်ပွဲ အကြိမ်ကြိမ် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
ယင်းအခြေအနေတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်လျှက်ရှိနေသော အင်္ဂလိပ်နယ်ချဲ့ တို့က. စစ်မက်ပြုပြီး ခရစ် (၁၈၂၄) ခုနှစ်တွင် စစ်ပွဲဖြစ်ပွားကာ အင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်ပွဲတွင်အင်္ဂလိပ်တို့အနိုင်ရရှိခဲ့သည် ။ စစ်နိုင်သောအင်္ဂလိပ် တို့သည် ရခိုင်ပြည်တစ်ခုလုံးကို သိမ်းယူကာ ရန္တပိုစာ ချုပ်အရ စစ်ပြေငြိမ်းခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်မှ ရခိုင်တို့ သည် မြန်မာကျွန်သဘောက်ဘဝမှ လွတ်မြောက်ပြီး အင်္ဂ လိပ်ကျွန်သဘောက်ဘဝသို့ ဆင်းသက်ခဲ့ရသည်။

#crd
#ဆက်ရန်ရှိ