ယူကရိန်းက ဘယ်လိုကတိကဝတ်တွေနဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်ကို စွန့်လွှတ်ခဲ့တာလဲ

ဆိုဗီယက်ယူနီယံ ပြိုကွဲသွားချိန်မှယ ယူကရိန်းနိုင်ငံဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ တတိယအကြီးဆုံး နျူကလီးယားလက်နက်ပိုင်ဆိုင်တဲ့ နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်မှာ ယူကရိန်းမှာ နျူကလီးယားဗုံးဒုံးကျည် ၁၇၆ ခု၊ ဗျူဟာမြောက်ဗုံးကြဲလေယာဉ် ၄၄ စင်းနဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်ထိပ်ဖူးပေါင်း ၁,၉၀၀ ခန့် ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒီလက်နက်တွေဟာ ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်နဲ့ တရုတ်နိုင်ငံတို့ရဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်အင်အားစုစုပေါင်းထက် ပိုများခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ယူကရိန်းဟာ ၁၉၉၀ ခုနှစ်မှာ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်စဉ်ကတည်းက "နျူကလီးယားလက်နက်များကို လက်မခံ၊ မထုတ်လုပ်၊ မရယူရန်" ကတိပြုခဲ့ပါတယ်။ ဒီကတိကဝတ်ကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ၁၉၉၄ ခုနှစ်မှာ 'ဘူဒါပက်စ်သဘောတူညီချက်' Budapest Memorandum
ကို ချုပ်ဆိုခဲ့ပါတယ်။

ဘူဒါပက်စ်သဘောတူညီချက် အရ ယူကရိန်းဟာ အောက်ပါကတိကဝတ်တွေနဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပါတယ်။

၁။ လုံခြုံရေးအာမခံချက်များ - အမေရိကန်၊ ရုရှား၊ ဗြိတိန်တို့က ယူကရိန်းရဲ့ နယ်နိမိတ်ပိုင်နက်နဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာကို လေးစားမယ်၊ စစ်ရေးခြိမ်းခြောက်မှုမပြုရဘူး၊ စီးပွားရေးဖိအားပေးမှု မပြုရဘူးလို့ ကတိပြုခဲ့ပါတယ်။

၂။ စီးပွားရေးအကူအညီများ - ယူကရိန်းဟာ နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို ရုရှားကို ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့ပြီး အစားထိုးအနေနဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်တွေထဲက ယူရေနီယမ်တန်ဖိုးအတွက် လျော်ကြေးငွေနဲ့ နျူကလီးယားဓာတ်အားပေးစက်ရုံတွေအတွက် လောင်စာတွေ ရရှိခဲ့ပါတယ်။

၃။ နည်းပညာအကူအညီ - အမေရိကန်နိုင်ငံက ဒုံးပျံတွေ၊ ဗုံးကြဲလေယာဉ်တွေနဲ့ နျူကလီးယားအခြေခံအဆောက်အအုံတွေကို ဖျက်သိမ်းဖို့ ဒေါ်လာသန်း ၃၀၀ ကျော် (ယနေ့တန်ဖိုးအရ ဒေါ်လာသန်း ၆၃၆) ထောက်ပံ့ခဲ့ပါတယ်။

၄။ နျူကလီးယားလက်နက်မပြန့်ပွားရေးစာချုပ် - ယူကရိန်းဟာ နျူကလီးယားလက်နက်မပြန့်ပွားရေးစာချုပ် (NPT) ကို နျူကလီးယားလက်နက်မပိုင်ဆိုင်တဲ့နိုင်ငံအဖြစ် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပါတယ်။

ဒီသဘောတူညီချက်အရ ယူကရိန်းဟာ ၁၉၉၆ ခုနှစ်မှာ နျူကလီးယားထိပ်ဖူးအားလုံးကို ရုရှားကို ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှာ နောက်ဆုံးကျန်ရှိတဲ့ ဗျူဟာမြောက် နျူကလီးယားလက်နက်သယ်ဆောင်ရေးယာဉ်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ ရုရှားက ခရိုင်းမီးယားကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာ ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်စစ်ဆင်ရေးလုပ်ခဲ့တာဟာ ဘူဒါပက်စ်သဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအဖြစ်အပျက်တွေကြောင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတွေနဲ့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေက ယူကရိန်းရဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းခဲ့တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြန်လည်သုံးသပ်လာကြပါတယ်။

ယူကရိန်းလွှတ်တော်အမတ် Pavlo Rizanenko က ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ "ကျွန်တော်တို့ ဒီသဘောတူညီချက်ကြောင့် နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို စွန့်လွှတ်ခဲ့တာပါ။ အခုတော့ ယူကရိန်းမှာ ကြီးမားတဲ့အမှားလုပ်မိခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ခံစားချက်ပြင်းထန်နေပါတယ်" လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ သူက "နျူကလီးယားလက်နက်ရှိရင် တခြားနိုင်ငံတွေက အလွယ်တကူ ကျူးကျော်မှုတွေ လုပ်ရဲမှာမဟုတ်ပါဘူး။" လို့လည်း ဖြည့်စွက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

ရုရှားနိုင်ငံအနေနဲ့ သဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်ခဲ့ပြီးဖြစ်သလို ၊ အမေရိကန်အနေနဲ့လည်း ယူကရိန်းအပေါ် စီးပွားရေးဖိအားမှု ပြုလုပ်သလိုဖြစ်ကာ လက်ရှိအချိန်မှာတော့ ယူကရိန်းကို အကူအညီတွေထပ်မံပေးဖို့ မရေရာတဲ့ အခြေအနေမှာ ရှိနေပါတယ်။

ဒီဖြစ်ရပ်ဟာ မည်သို့သော သဘောတူညီချက် စာချုပ်တွေ ချုပ်ဆိုပါစေ ၊ အင်အားကြီးတဲ့နိုင်ငံတွေက ဒီသဘောတူညီချက်တွေကို အချိန်မရွေး ချိုးဖောက်နိုင်တာကို ပြသနေတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

#thuta City
#crd
#topicnews