ဆောင်းပိုးနွေမြက် (ရှီးပတီး) အကြောင်း သိကောင်းစရာ
ဒီတစ်ခါမှာတော့ ဗဟုသုတအနေနဲ့ "ဆောင်းပိုးနွေမြက်" လို့ လူသိများကြတဲ့ "ရှီးပတီး" အကြောင်းကို ဖော်ပြပေးသွားမှာပါ။ ရှီးပတီးဆိုတာ ဘာလဲ၊ ဘယ်လိုဖြစ်ပေါ်လာတာလဲ၊ ဘယ်မှာတွေ့ရတတ်လဲ၊ ဘာတွေအသုံးဝင်လဲ ဆိုတာတွေကို ဆက်ပြီးလေ့လာကြည့်ရအောင်။
ရှီးပတီးဆိုတာ ဘာလဲ?
ရှီးပတီး (Shwe Pa Tee) ဆိုတာ သဘာဝရဲ့ ထူးခြားတဲ့ဖြစ်စဉ်တစ်ခုပါ။ နွေရာသီမှာ ပိုးကောင်ဘဝနဲ့ရှိနေပြီး၊ ဆောင်းရာသီရောက်တဲ့အခါမှာတော့ အပင်အဖြစ်ကို ပြောင်းလဲသွားတတ်တဲ့ သတ္တဝါတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။
တရုတ်လို 冬虫夏草 (dōng chóng xià cǎo) လို့ခေါ်ပြီး "ဆောင်းရာသီမှာ ပိုးကောင်၊ နွေရာသီမှာ မြက်" လို့ တိုက်ရိုက်အဓိပ္ပာယ်ရပါတယ်။ မြန်မာလိုတော့ ဆောင်းပိုးနွေမြက်လို့ ခေါ်ကြပါတယ်။
ရှီးပတီး ဘယ်လိုဖြစ်လာတာလဲ?
ရှီးပတီးရဲ့ ဖြစ်ပေါ်လာပုံက အဆင့်ဆင့်ရှိပါတယ်။ ပထမဆုံးအနေနဲ့ ပိုးဖလံ (Hepialidae) မျိုးရင်းဝင် ပိုးကောင်တွေက မြေကြီးအောက်မှာ ဥ ဥကြပါတယ်။
အဲဒီဥကနေ ပေါက်လာတဲ့ ပိုးလောင်းကောင် (Larva) လေးတွေဟာ မြေအောက်မှာ နှစ်အတော်ကြာ နေထိုင်ကြပြီး၊ သစ်ပင်တွေရဲ့ အမြစ်တွေကို စားသုံးရင်း ကြီးပြင်းလာကြပါတယ်။
အဲ့ဒီလို ပိုးလောင်းကောင်ဘဝနဲ့ မြေအောက်မှာ နေထိုင်နေတုန်းမှာပဲ Ophiocordyceps sinensis လို့ခေါ်တဲ့ မှိုတစ်မျိုးက ဝင်ရောက်လာပါတော့တယ်။
ဒီမှိုရဲ့ မျိုးမှုန် (Spore) တွေဟာ ပိုးလောင်းကောင်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ပြီး ကပ်ပါးအဖြစ် ရှင်သန်ပါတယ်။ မှိုဟာ ပိုးကောင်ရဲ့ အတွင်းပိုင်း အာဟာရတွေကို စုပ်ယူစားသုံးရင်း ကြီးထွားလာပြီး၊ နောက်ဆုံးမှာတော့ ပိုးကောင်လေး သေဆုံးသွားရပါတယ်။
ပိုးကောင်လေး သေဆုံးသွားပေမယ့် မှိုကတော့ ဆက် လက်ကြီးထွားနေဆဲပါ။ သေဆုံးသွားတဲ့ ပိုးကောင်ရဲ့ ဦးခေါင်းပိုင်းကနေ ရှည်လျားတဲ့ မှိုပင် (Stroma) အဖြစ် ထိုးထွက်လာပါတယ်။
ဒီမှိုပင်ဟာ ဆောင်းရာသီမှာ သေဆုံးသွားတဲ့ ပိုးကောင်ရဲ့ ခေါင်းကနေ ထွက်လာပြီး၊ နွေရာသီရောက်တဲ့အခါမှာတော့ မြေပေါ်ကို ထိုးထွက်လာပြီး မြက်ပင်နဲ့ ဆင်တူတဲ့ ပုံစံမျိုး ဖြစ်လာပါတယ်။ အဲဒါကြောင့်ပဲ "ဆောင်းပိုးနွေမြက်" လို့ ခေါ်တွင်လာရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘယ်ဒေသတွေမှာ တွေ့ရတတ်လဲ?
ဒီလိုထူးဆန်းတဲ့ ရှီးပတီးကို နေရာတိုင်းမှာတော့ ရှာတွေ့နိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ရှီးပတီးကို အဓိကအားဖြင့် တိဗက်ကုန်းပြင်မြင့်၊ ဟိမဝန္တာတောင်တန်းဒေသ၊ တရုတ်နိုင်ငံ (စီချွမ်၊ ယူနန်၊ ချင်းဟိုင်၊ ကန်းစု)၊ နီပေါ၊ ဘူတန်နဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့ရဲ့ မြင့်မားတဲ့ တောင်တန်းဒေသတွေမှာ တွေ့ရတတ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင်တော့ ကချင်ပြည်နယ်နဲ့ ချင်းပြည် နယ်တို့ရဲ့ အမြင့်ပေ ၁၀၀၀၀ ကျော်မှာ တွေ့ရှိနိုင်တယ်လို့ ဆိုကြပါတယ်။
ရှီးပတီးရဲ့ အသုံးဝင်ပုံ
ရှီးပတီးဟာ ထူးခြားဆန်းပြားတဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်ရုံသာမက လူတွေအတွက်လည်း အကျိုးကျေးဇူးတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ တရုတ်ရိုးရာဆေးပညာမှာဆိုရင် ရှီးပတီးကို တန်ဖိုးကြီးတဲ့ ဆေးဖက်ဝင်ပစ္စည်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားကြပါတယ်။
ရှီးပတီးမှာ အောက်ပါအကျိုးကျေးဇူးတွေရှိတယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်-
#ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ကောင်းမွန်စေခြင်း။
#ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုကို လျော့ကျစေခြင်း။
#အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါများကို သက်သာစေခြင်း။
#ကျောက်ကပ်နဲ့ အသည်းကို အားကောင်းစေခြင်း။
#လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စွမ်းဆောင်ရည်ကို မြှင့်တင်ပေးခြင်း။
#ကင်ဆာရောဂါကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ခြင်း (ဒီအချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ သုတေသနတွေ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေဆဲဖြစ်ပါတယ်)။
#သတိပြုရမယ့်အချက်
ရှီးပတီးဟာ အကျိုးကျေးဇူးများတယ်ဆိုပေမယ့် သတိထားရမယ့် အချက်လေးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ရှီးပတီးဟာ ရှားပါးပြီး ဈေးကြီးတာကြောင့် အတုအပတွေလည်း ပေါများတတ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဝယ်ယူမယ်ဆိုရင် သေချာစိစစ်ပြီးမှ ဝယ်ယူဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ နောက်တစ်ခုကတော့ အရည်အ သွေးနိမ့်တဲ့ ရှီးပတီးတွေမှာ အဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ သတ္တုဓာတ်တွေ ပါဝင်နေနိုင်တာကြောင့် သတိပြုသင့်ပါတယ်။ ဆေးအဖြစ် အသုံးမပြုခင်မှာလည်း ဆရာဝန် (သို့) တိုင်းရင်းဆေးဆရာနဲ့ သေချာတိုင်ပင်ဆွေးနွေးသင့်ပါတယ်။
ဒါကတော့ ရှီးပတီး (ဆောင်းပိုးနွေမြက်) နဲ့ ပတ်သက်ပြီး သိသင့်သိထိုက်တဲ့ အချက်အလက်တွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ထပ်လည်း ဗဟုသုတရစေမယ့် အကြောင်းအရာတွေ ဝေမျှပေးသွားပါဦးမယ်။
#knowledgezone